İçindekiler
El Atmanın Önlenmesi (Müdahalenenin Men-i) Davası Nedir?
El atmanın önlenmesi davası, bir kimsenin mülkiyet hakkına sahip olduğu taşınmaz mal üzerinde, başka bir kişi tarafından haksız ve izinsiz bir şekilde yapılan müdahalelerin ortadan kaldırılması amacıyla açılan bir davadır. Bu dava ile mal sahibi, mülkiyet hakkına saygı gösterilmesini ve taşınmaz üzerindeki haksız el atmanın sona erdirilmesini talep eder. Bu dava müdahalenin men-i davası olarak da bilinir.
Türk Medeni Kanunu 683. maddesi bir kişinin mülkiyet hakkına ilişkin haksız müdahalelere karşı dava edilebileceğini düzenlemiştir.Bu maddeye göre;
“Bir şeye malik olan kimse, hukuk düzeninin sınırları içinde, o şey üzerinde dilediği gibi kullanma, yararlanma ve tasarrufta bulunma yetkisine sahiptir.
Malik, malını haksız olarak elinde bulunduran kimseye karşı istihkak davası açabileceği gibi, her türlü haksız elatmanın önlenmesini de dava edebilir.”
Haksız müdahalelere örnek olarak; taşınmaz mal üzerinde bir başkasının izinsiz yapı yapması, ekim yapması veya kullanması gösterilebilir.
Bu dava sonucunda mahkeme, haksız müdahalenin ortadan kaldırılmasına yani müdahalenenin men-ine ve taşınmazın eski haline getirilmesine karar verebilir. Davacı, mülkiyet hakkı ile birlikte yapılan haksız müdahaleleri delilleri ile ispat etmelidir.
El Atmanın Önlenmesi Davasının Koşulları Nelerdir?
El atmanın önlenmesi davası açılabilmesi için bazı koşulların yerine getirilmesi gerekmektedir. Bu koşullar, davanın kabul edilebilmesi ve mülkiyet hakkının korunması için önemli unsurlardır. İşte el atmanın önlenmesi koşulları:
1. Taşınmazın mülkiyet hakkı
- Davacının, müdahale edilen taşınmazın mülkiyetine sahip olması gerekir. Taşınmaz üzerinde tam mülkiyet ya da paylı mülkiyet söz konusu olabilir. Mahkeme öncelikle davacının mülkiyet hakkının var olup olmadığının tespiti için ilgili tapu müdürlüğü’ne yazı yazarak tapu kayıtlarının dosyaya gönderilmesini ister.
2. Haksız müdahale (el atma)
- Davalı tarafından yapılan fiili bir müdahale olmalıdır. Bu müdahale, taşınmazın işgali, üzerine izinsiz yapı yapılması, kullanılması veya sınırlarının ihlal edilmesi şeklinde olabilir.
- Müdahalenin hukuka aykırı ve izinsiz olması şarttır. Yani davalı, taşınmaz üzerinde bir hakkı ya da yetkisi olmadan müdahalede bulunmuş olmalıdır.
3. Davacının rızası olmadan yapılmış bir müdahale
- El atmanın önlenmesi davası açılabilmesi için mülk sahibinin rızası olmadan taşınmaza yapılan bir müdahale olması gerekir. Davacının izin verdiği ya da rıza gösterdiği durumlarda el atmanın önlenmesi davası açılamaz.
4. Müdahalenin devam ediyor olması
- El atmanın önlenmesi davası için, davalının haksız müdahalesinin halen devam etmesi yani sona ermemiş olması gerekmektedir. Müdahale sona ermişse, davacı müdahalenin sonuçlarının giderilmesi için başka davalar açabilir.
5. Zamanaşımı süresine uyulması
- El atmanın önlenmesi davası için genel bir zamanaşımı süresi bulunmamakla birlikte, davacının haksız müdahaleden haberdar olur olmaz harekete geçmesi beklenir.
6. Müdahalenin mal sahibinin mülkiyet hakkını etkilemesi
- Müdahalenin, mal sahibinin taşınmazı kullanma ve faydalanma hakkını engelleyen bir nitelikte olması gerekir. Müdahale, taşınmazın değerini düşürme veya sahibinin mülk üzerindeki tasarruf hakkını kısıtlama şeklinde olabilir.
Bu koşulların yerine gelmesi durumunda, el atmanın önlenmesi davası açılarak mahkemeden müdahalenin durdurulması ve taşınmazın eski haline getirilmesi talep edilebilir.
El Atmanın Önlenmesi Davası ile İlgili Yargıtay Kararları
El atmanın önlenmesi davası ile ilgili Yargıtay kararları, hukuki uygulamada önemli örnekler sunarak, bu tür davaların hangi durumlarda kabul edilebileceğine ve nasıl sonuçlanabileceğine dair yol gösterici niteliktedir. İşte Yargıtay kararlarında öne çıkan bazı temel hususlar:
1. Haksız Müdahale Şartı
Yargıtay, el atmanın önlenmesi davalarında, müdahalenin hukuka aykırı olması gerektiğini vurgular. Tapulu bir taşınmaza karşı yapılan izinsiz kullanım ya da işgal durumu, davacının mülkiyet hakkını ihlal eder ve bu müdahalenin durdurulması gerektiğine karar verir.
Örnek Yargıtay Kararı:
- Yargıtay 1. Hukuk Dairesi, E. 2014/14360, K. 2015/2280
Bu kararda, bir kişinin komşu arsa üzerine izinsiz yapı yapmasının, el atmanın önlenmesi davasına konu olabileceğine hükmedilmiştir. Davacının mülkiyet hakkının ihlal edildiği gerekçesiyle davalıya müdahalenin sonlandırılması kararı verilmiştir.
2. Mülkiyet Hakkının İspatı
Yargıtay, davacının mülkiyet hakkını tapu gibi resmi belgelerle ispat etmesini arar. Mülkiyetin hukuki dayanağı ispat edilmeden el atmanın önlenmesi davası açılamaz. Tapu kaydının geçerliliği ve taşınmazın sınırları, Yargıtay kararlarında önemle vurgulanan hususlardır.
Örnek Yargıtay Kararı:
- Yargıtay 14. Hukuk Dairesi, E. 2016/12425, K. 2017/3279
Bu davada, davacının taşınmaz üzerindeki mülkiyet hakkını tapu kayıtlarıyla ispat etmesi gerektiği belirtilmiştir. İspat edilemeyen davalarda el atmanın önlenmesi talebinin reddedileceği karara bağlanmıştır.
3. Sınır İhlali Durumları
El atmanın önlenmesi davalarında sınır ihlalleri sıkça gündeme gelir. Yargıtay, taşınmazın sınırlarının ihlal edilmesi halinde bu ihlalin ortadan kaldırılması gerektiğini belirtir. Davalının, komşu taşınmaz sınırlarına izinsiz müdahalesi, el atmanın önlenmesi davasına konu olur.
Örnek Yargıtay Kararı:
- Yargıtay 8. Hukuk Dairesi, E. 2018/1734, K. 2019/457
Bu karar, komşu taşınmazlar arasında sınır ihlaline yönelik yapılan müdahalenin, el atmanın önlenmesi davasına konu olabileceğini vurgular. Sınır ihlali haksız bir müdahale olarak değerlendirilmiştir ve bu ihlalin kaldırılması kararı verilmiştir.
4. Taşınmazın Kullanımı
Yargıtay, taşınmazın haksız şekilde kullanımının mal sahibinin rızası olmaksızın yapılması durumunda el atmanın önlenmesi davasının kabul edilebileceğine karar verir. İzinsiz kullanım, taşınmazın değerini düşürmeye veya mal sahibinin kullanımını engellemeye yönelikse, bu müdahale hukuka aykırı sayılır.
Örnek Yargıtay Kararı:
- Yargıtay 5. Hukuk Dairesi, E. 2020/5783, K. 2021/1427
Bu kararda, davacının taşınmazına izinsiz olarak elektrik direği dikilmesi ve hattın çekilmesi durumu, el atmanın önlenmesi kapsamında değerlendirilmiş ve müdahalenin kaldırılmasına hükmedilmiştir.
5. Müdahalenin Sürekli Olması
Yargıtay, el atmanın önlenmesi davalarında müdahalenin süreklilik arz etmesi gerektiğini vurgular. Geçici müdahaleler genellikle farklı dava türlerine konu olabilirken, sürekli müdahale durumlarında el atmanın önlenmesi davası açılabilir.
Örnek Yargıtay Kararı:
- Yargıtay 1. Hukuk Dairesi, E. 2019/3422, K. 2020/4870
Davalı tarafından yapılan sürekli işgalin el atmanın önlenmesi davasına konu olduğu belirtilmiş ve mahkeme, haksız müdahalenin devam etmesi nedeniyle müdahalenin durdurulmasına karar vermiştir.
Yargıtay kararları, el atmanın önlenmesi davalarında hangi durumların kabul edilebilir olduğunu ve mülkiyet hakkının nasıl korunabileceğini gösteren önemli içtihatlar sunar.